Sɔnsʋg zin'ig:Ghana Education Service

Kʋda'ar

Kusaasi da’ar ba kυυr si’em anɛ nwa, kͻbid nwɛ’ɛb yimbɛog la pu’atanp na kuan’a kuda’ar daam. Kuda’ar daam kua’ yimbɛogυn nɛ an bi’isig la, pu’atanp la na gilig buudi la ni di’es mu’e, bɛ’ɛŋa, nwangɛ nɛ kpaam naamɛ mͻri lɛp dabͻͻgυn la ka gbi’e bɛ’ɛŋa la fuu maal kͻͻsɛ bɛɛ kamisa ka dυg sunzɛn’υg zangυυm kanɛ ka ba bul nɛ li yɛ zangυυm bi’a la ni. Awuni AkuduguZaam ya’a ma’e siak nͻͻs nwɛ’ɛb, dabͻͻg biigs la na bu nu’a dɛ’ɛυg nɛ pɛ’ɛυg raaŋ. Ba’ biigi kuud nͻr kan la ka onɛ wυsa mͻri o nu’a na mɛ tuon ku, din ya’a nae ba na zi’en ka ba’ biig la di’e sunzɛn’υg la ka bul biis ka ba zɛ bas tɛŋ nͻͻra ata, dinɛ pasida anaasi la ba pu lɛm bata ba ͻnbiti. Ka pu’atanp la nyaan gbi’esi tis kpɛɛmnam la nɛ banɛ bɛ la wυsa ka ba ͻnb. Ba ya’a nae din la, ba na dυg nu’a la digil ka li yimbɛog kiki’υg ka ba’ biig la isigi ͻnb nu’a la ka nidib nyaan la’as na ka ba pun pukυυra zυŋ. Fu pu’a ya’a pu kpii fu pu pun pukυυrɛ sɛɛ onɛ pu’a kpi onɛ pun pukυυr. Ba ya’a nae din la ba na kɛ ka pu’atau nɛ dͻͻg nid mͻr nwana yi keŋ kͻlυgυn nɛ gbi’e ku’om nwan yinne ka nͻk nwan yinne pibil ku’om la mͻra zi’el zaŋgυυm kanɛ ka ba bul nɛ li yɛ zaŋgυυm bi’a la ni ka bͻ yυri su sa’akͻd ku’om nɛ yͻa’ vaad. Ba ya’a nae din la ba na yis pu’atanpa yi ka mɛ yis dͻͻg nidiba yi, ba na kɛ ka dͻͻg nid bɛɛ pu’atau yinne zi ku’om la nɛ nwan la, ka dͻͻg nid bɛɛ pu’atau yinne mɛ zi yura nɛ ku’om la mɛn, Ka bͻ muusi kͻͻ-kͻͻ ba gima-gima yis ata tis pu’atau la ka yis anaasi tis dͻͻg nid la mɛn. ka ba nɛ ziid la ya’a bu’es ku’om la yinne ka banɛ mͻr muus la mɛ tͻ’ ba na maala la nͻͻra ata, pu’atau la bun la na nae ka dͻͻg nid la bun nan kpɛlima yinne ka o gͻsi o dakiigi tͻ’ Ba ya’a nae din la, ba nyu’on na nͻk dabͻͻg la sͻb banaa bɛɛ o fuug lɛbigi yɛɛl biribig kpɛɛm la, ka nͻk pɛ’ɛg la ka ba sa ku la gbaugυ maal fuugu yɛɛlυ pas, ka bͻ kenka’ari maal nwɛ’ɛfu tisu ka o ba’an nɛ lυ’ad nam ka o kͻͻr. Ba ya’a yɛ ba kaar dabͻͻg la, ba na si’eg samanin nɛ pͻ’ nwɛ’ɛnɛ nidiba ata ka nyaan yυυm zυwalυg ka kaad dabͻͻg la. Ba ya’a kaae paae pukυυra yampυυn, ba na lɛn zi’ena ni pͻ’ nͻͻra ata mɛn, ba na maala la gilig dabͻͻg la nͻͻra ata ka nyaan da’ae kυυra, ba ya’a nae kυda’ara dabͻͻgura na yɛ’ɛŋ la’aban ka ba pa zangi yɛɛl biribig kpɛɛm la ka zaŋ kur nɛ li’ig tis biribig kpɛɛm la ka ye o di’em nɛŋa kuur diisi o pitip nɛ o ma’ bɛɛ o manam la. Ba ya’a nae din la, ba na yɛ ba kpɛ da’ ka bͻ ma’asim bɛɛ tiig zin’igi keŋ. Ba wae la si’eba na mͻr ni’im ka si’eba mͻr daam nɛ nu’a ka sͻ mɛ mͻr gυlυgυŋ, ba ya’a bɛɛ ni did da’a la ka onɛ mͻr gυlυgυŋ la kena nwɛn ba tɛŋsυg la bυb ka ba yɛ da’ buya. Ka lɛp samanin na ka dabͻͻg biig la yis daam na ka ba nu ka widig. Ba ya’a nae yimbɛogυn la, dabͻͻgura na mͻr pukυυra nɛ biis la kɛŋ tis buudi la kpɛɛm ka yɛ kυυra nae nyaan din kam mͻri ba na. kpɛɛm la na di’eba ka pυ’υs dabͻͻgυra nɛ on gͻsiba ka kυυra kena nae nɛ alaafi la. Buudi la kpɛɛm mɛ na yɛl dabͻͻg biribig kpɛɛm la yɛ mͻri fu pitip nɛ fu ma’ bɛɛ fu manam la lɛbi kul gͻsiba. Mathew (talk) 01:41, 8 July 2023 (UTC)