Daboya an tempʋtita’ari tis North Gonja district, district kanɛ bɛ Savannah Region sʋ’ʋlim, Ghana Ya-datiʋŋ.[1] Dagomba nam da buoni dinɛ Burugu.[2] Di da anɛ zin’ikanɛ pak hali kpikpiŋ din yi Yendi paae Bouna. Nɛ’ kɛ ka Daboya an tensʋŋ hali Dagbon, hali paae zina, Daboya anɛ tempʋtita’ari tis Daboya-Mankarigu constituency. Di anɛ tenkanɛ mɔr labakʋda bɛdegʋ Ghana. Army Special Operations Training School bɛ Daboya.[3]

Daboya, Ghana
human settlement
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityWest Gonja Municipal District Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location9°31′49″N 1°22′56″W Dɛmisim gbɛlima
Map

Buudi banɛ bɛ Daboya anɛ Gonja, Tampulma, Dagomba (Hanga).[4]

Yaarim maalʋg zin’ig

dɛmisim gbɛlima

Daboya da anɛ zin’ikanɛ ka ba kpiisid yaarim bɛ Kingdom of Dagbon.[5][6] Yʋʋm tusir, nɛ kɔbisyuobʋ la naarin, ka ba da zab nɛ sʋ’ʋlim la ka nananna Gonja nam yʋ’ʋn su’oe di.[7] Sankanɛ ka ba da maal yaarim ani nɛ girima la gaadya, di kas-kas anɛ ban da tuudi di bɛdegʋ nwɛnɛ Electrochem, yʋ’ʋm bɛnɛ Ada.

Banaya ʋgʋb zin’ig

dɛmisim gbɛlima

Daboya mɔr banaya ʋgʋb zin’itita’ar nɛ zin’ivɛnlla.[8]

Nintita’abanɛ yi ani

dɛmisim gbɛlima

Abu Seidu (ka ba dka ba dʋ’a o 1987), bɔɔl nwɛ’ɛd

  1. http://northgonja.ghanadistricts.gov.gh/?arrow=dnf&_=89&r=6&rlv=towns
  2. https://jetsanza.com/the-meaning-of-daboya/
  3. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/daboya-military-training-school-receives-equipment-medical-items.html
  4. https://mofep.gov.gh/sites/default/files/composite-budget/2019/NR/North-Gonja.pdf
  5. https://mrpocu.com/daboya-the-history-you-need-to-know/
  6. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/A-Brief-History-of-Northern-Ghana-Focus-on-Gonja-249345
  7. https://www.africanhistoryextra.com/p/a-history-of-the-gonja-kingdom-1550
  8. https://www.modernghana.com/news/828298/north-gonja-takes-sale-of-smocks-abroad.html